De Toekomst van dorpscentra

Inmiddels weten we het wel. De detailhandel heeft het moeilijk, winkels sluiten en leegstand neemt toe. Veel dorpscentra verkeren in zwaar weer en dat komt niet alleen door covid. Deze ontwikkeling sluimert al jaren onder invloed van het veranderende consumentengedrag en de opkomst van online-shoppen.

Actie is nodig om leefbaarheid te behouden

Actie is geboden om de dorpscentra toekomstbestendig te maken en de leefbaarheid van dorpen op peil te houden. Er zijn genoeg kansen maar dan moeten we wel aan de slag. Belangrijk daarbij is dat je korte en lange termijn onderscheidt. Voor de korte termijn kan je bijvoorbeeld inzetten op het (tijdelijk) vullen van leegstand, marketing en promotie en het versterken van samenwerking. Dit geeft energie aan ondernemers en draagt bij aan het onderkennen van de urgentie van de problematiek.

Korte en lange termijn

De korte termijn inzet moet echter ook gericht zijn op duurzame lange termijn oplossingen. Daarbij gaat het om de zoektocht naar het nieuwe relevante profiel van het centrum. Hoe blijft het centrum relevant voor bezoekers en ondernemers, ook op lange termijn? Hiervoor zullen meer structurele ingrepen moeten worden gedaan. Denk aan het transformeren van vastgoed om zo ruimte te bieden aan nieuwe functies. Denk aan het compacter maken van het centrum, het verplaatsen van functies, maar ook aan herinrichting van de buitenruimte, infrastructuur en parkeren. Uiteindelijk moet de gebouwde omgeving, het gebruik daarvan en de openbare ruimte in zijn geheel passen bij de functie van het centrum.

Genoeg kansen voor passende invulling

En voor passende invullingen zijn er nog volop kansen voor dorpscentra.

• Zo blijft er op het vlak van detailhandel perspectief voor convenience. Mensen willen graag in de nabijheid hun dagelijkse boodschappen doen.
• Perspectief is er ook voor local heros, zoals ondernemende ondernemers die sterk op service zijn gericht en lokaal geworteld. Dit kan in uiteenlopende branches van mode tot fietsen en van bloemen, huishoudelijk tot woninginrichting.
• Horeca is en blijft onmisbaar in dorpscentra. Mensen hebben behoefte aan sociale contacten, ontspanning, een rustmomentje of om er even uit te zijn. Mensen willen onder de mensen zijn. Juist ook in de eigen woonomgeving.
• De toename van het thuiswerken biedt perspectief voor open werkplekken, zo mogelijk in aansluiting op horeca.
• Ruimte is er voor de service-, diensten- en ambachtensector. En dan niet alleen fietsenreparatie. Denk ook aan catering, kookstudio’s, thuisbezorghubs, ateliers, kledingreparatie, computerservice, mobiliteit-hubs.
• En last but not least is er ruimte voor meer wonen. Veel mensen willen graag wonen in de levendigheid van (dorps)centra.

Focus op eigen inwoners

De toekomst vraagt een omslag in denken. Voorheen was in vele dorpscentra de focus sterk gericht op het invullen van een regionale verzorgingspositie en het aantrekken van bezoekers uit een groot gebied. Het doel was meer omzettoevloeiing en concurreren met omliggende dorpen. Als iedereen dit doet trekt iedereen aan hetzelfde publiek. Dat werkt natuurlijk niet.

De focus moet verschuiven naar de eigen inwoners. Dat is de primaire doelgroep waar je als centrum relevant voor bent. Maar ook waar de meeste kansen liggen. Richt je daarbij op het gemak van dichtbij en op sfeer, ontspanning, eenvoud en bekendheid. Voor een aantal specifieke centra zijn toerisme en recreanten een potentiële tweede doelgroep. Dan gaat het om verblijfstoeristen in de omgeving of passanten van fietsroutes, watersport of bezienswaardigheden in de omgeving.

Nieuwe profilering

Bij het vernieuwen van de focus en profilering zijn er meerder kritische aandachtspunten. Hou het centrum compact van buiten naar binnen. Maar niet koste wat kost. Gooi unieke plekken of gebouwen niet weg omwille van de compactheid. Hier liggen misschien kansen voor bijzondere horeca, ambachten of andere functies. Compactheid kan ook vertaald worden in themaclusters, bijvoorbeeld een horecacluster of een boodschappencluster. Maak gebruik van de uniciteit en historische kwaliteiten en het dorpse karakter.

Start het initiatief

Om dit te realiseren is actie geboden. De weerbarstige praktijk leert dat niet overal deze urgentie wordt erkent. Soms is leegstand nog niet aan het oppervlak zichtbaar of is men bezig met de waan van de dag. De houding is afwachtend of wellicht onwetend. Iets met een konijn dat in de koplampen van de auto kijkt. Belangrijk is dat er initiatief wordt genomen voor actie. En dit moet ergens starten. Soms begint dit bij (lokale) ondernemers of vastgoedpartijen, soms is het de gemeente die hier het voortouw in kan nemen. Om het initiatief te starten kan je bijvoorbeeld beginnen met het maken van een profielschets voor het centrum met daarin de stip aan de horizon. Je kan een actieplan opstellen samen met ondernemers en vastgoedpartijen. Of je stelt een regievoerder aan die initiatief neemt om partijen bij elkaar te krijgen en acties te starten. Kortom voldoende kansen maar we moeten wel aan de slag ermee.